Azərbaycan Respublikasında hakimliyə qəbul prosesi: tələblər, mərhələlər və imtahan şərtləri

Azərbaycanda hakim olmaq istəyən şəxslər üçün bu proses şəffaf və mərhələli şəkildə təşkil olunur və həm nəzəri biliklərə, həm də praktik hazırlığa əsaslanır. Namizədlərin seçimi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 126-cı maddəsinə, “Məhkəmələr və hakimlər haqqında” və “Məhkəmə-Hüquq Şurası haqqında” qanunlara əsaslanır.

Azərbaycan Respublikasında hakim vəzifəsinə namizəd olmaq istəyən şəxs aşağıdakı şərtlərə cavab verməlidir:

•Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olmalıdır;

•Ali hüquq təhsili olmalıdır;

•Ən azı 5 il hüquq sahəsində iş stajına malik olmalıdır;

•Qüsursuz reputasiyaya sahib olmalıdır;

•Cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmamalı, məhkumluğu olmamalıdır;

•Psixiatrik və narkoloji dispanserlərdə qeydiyyatda olmamalıdır.

Bu tələblər “Məhkəmələr və hakimlər haqqında” Qanunun 93-cü maddəsində öz əksini tapıb.

Hakim vəzifəsinə namizədlərin seçimi “Hakimlərin Seçki Komitəsi” tərəfindən həyata keçirilir və aşağıdakı mərhələlərdən ibarətdir:

Sənədlərin qəbulu

Namizəd aşağıdakı sənədləri təqdim etməlidir:

•Ərizə;

•Şəxsiyyət vəsiqəsinin notarial qaydada təsdiq edilmiş surəti;

•Kadrların şəxsi uçot vərəqəsi;

•Tərcümeyi-hal;

•Diplomun (ali hüquq təhsili) notarial təsdiqli surəti;

•Əmək kitabçasının təsdiq edilmiş surəti;

•Sağlamlıq, ruhi-əsəb və narkoloji dispanserlərdə qeydiyyatda olmamaq barədə arayışlar;

•4 ədəd 4x6 fotoşəkil.

Sənədlər qəbul olunduqdan sonra namizədə şəxsi eyniləşdirmə kodu verilir və “Hakim vəzifəsinə namizədin yaddaş kitabçası” təqdim olunur.

İmtahan mərhələsi

Yazılı imtahan – I faza (test mərhələsi)

Hakim vəzifəsinə namizəd olan şəxslər ilk olaraq yazılı imtahanın birinci fazasında iştirak edirlər. Bu mərhələdə namizədlərə çoxseçimli test sualları təqdim olunur. İmtahan kompüter vasitəsilə keçirilir və hər bir iştirakçıya 100 sual təqdim edilir. Test mərhələsi 4 saat davam edir. Hər düzgün cavab 1 balla qiymətləndirilir, səhv cavab və ya cavabsız sual isə 0 bal hesab olunur. Bu mərhələdə müvəffəqiyyət qazanmaq üçün namizəd minimum 60 bal toplamalıdır. İmtahan nəticələri şəxsi eyniləşdirmə kodları əsasında anonim şəkildə mediada və internetdə elan olunur. Bu mərhələ ödənişlidir və ödəniş məbləği Azərbaycan Respublikasının Tarif Şurasının qərarına əsasən müəyyən edilir.

Yazılı imtahan – II faza (inşa mərhələsi)

Test mərhələsində uğur qazanmış namizədlər ikinci yazılı imtahan mərhələsinə – inşa yazısına buraxılırlar. Bu mərhələdə hər bir namizəd iki sahə üzrə – cinayət hüququ və mülki hüquq üzrə – bir inşa işi yazmalıdır. İnşa mövzuları imtahan günü püşk vasitəsilə seçilir və mövzular namizədlərə elan edilir. İmtahan müddəti 4 saatdır. Namizədlər qanunvericilik biliklərini və analitik düşüncə qabiliyyətlərini yazılı şəkildə ifadə etməlidirlər. Hər inşa işi maksimum 100 balla qiymətləndirilir və qiymətləndirmə "ikiqat yoxlama" prinsipi ilə aparılır – yəni inşa iki müstəqil şəxs tərəfindən yoxlanılır və verilmiş balların orta göstəricisi nəzərə alınır. İki inşa üzrə orta bal minimum 60, hər bir inşanın isə ayrıca balı minimum 50 olmalıdır. Bu şərtləri ödəyən namizədlər şifahi imtahana keçmək hüququ əldə edirlər.

Şifahi imtahan

Yazılı mərhələləri uğurla başa vuran namizədlər şifahi imtahanda iştirak edirlər. Bu imtahan fərdi müsahibə formasında keçirilir və təxminən 20 dəqiqə davam edir. Namizədə hüquqi biliklərini, məntiqi nəticə çıxarma bacarığını və praktik düşüncə tərzini yoxlamaq məqsədilə ümumilikdə 5 sual verilir. Hər sual 20 ballıq şkala ilə qiymətləndirilir və ümumilikdə maksimum 100 bal toplamaq mümkündür. İmtahanın müvəffəqiyyətlə keçilməsi üçün namizədin minimum 60 bal toplaması zəruridir. Şifahi imtahan zamanı müşahidəçi qismində psixoloq iştirak edə bilər. Psixoloqun təqdim etdiyi psixoloji rəy yalnız məlumat xarakteri daşıyır və imtahan nəticəsinə təsir göstərmir.

Təlim mərhələsi və qiymətləndirmə

Yazılı və şifahi imtahanlarda uğur qazanan namizədlər uzunmüddətli tədris kurslarına cəlb olunurlar. Bu kurslar tədris müəssisəsində həyata keçirilir və Hakimlərin Seçki Komitəsi tərəfindən təsdiq edilmiş proqram əsasında təşkil olunur. Təlim prosesi zamanı namizədlərin iştirak səviyyəsi, hüquqi bilikləri, etik davranışları və məsuliyyət hissi qiymətləndirilir. Təlim başa çatdıqdan sonra namizədlər əlavə yazılı və şifahi imtahanlara cəlb olunurlar. Bu imtahanlar zamanı iştirakçıların hüquqi norma və prinsipləri şərh etmək, hüquqi situasiyanı təhlil etmək və qərar layihəsi hazırlamaq bacarıqları yoxlanılır. Hər bir imtahan maksimum 100 balla qiymətləndirilir və müvəffəqiyyətli sayılmaq üçün namizəd ən azı 60 bal toplamalıdır.

Yekun müsahibə

Təlim mərhələsini uğurla başa vuran namizədlər yekun müsahibəyə dəvət olunurlar. Bu mərhələdə müsahibə fərdi şəkildə keçirilir və təxminən 40 dəqiqə davam edir. Hər namizədə ümumilikdə 10 sual təqdim olunur. Suallar hüquqi biliklər, praktiki düşüncə, ümumi dünyagörüş və analitik yanaşma bacarıqlarını yoxlamağa yönəlir. Hər sual 10 ballıq sistemlə qiymətləndirilir. Namizədin maksimum toplaya biləcəyi bal 100-dür. Yekun müsahibədən keçmək üçün minimum 60 bal tələb olunur. Bu mərhələnin nəticəsi namizədin ümumi balına daxil edilir.

Namizədin yekun balı təlim mərhələsindəki imtahanlardan və yekun müsahibədən aldığı balların cəmi əsasında müəyyən edilir. Bütün mərhələləri keçmiş namizədlər topladıqları ballara uyğun olaraq sıralanırlar. Əgər namizədlər bərabər bal toplamışlarsa, üstünlük aşağıdakı meyarlara görə müəyyən edilir: ali təhsilin daha yüksək pilləsində təhsil alanlara, təhsilini fərqlənmə diplomu ilə bitirənlərə və xarici dil biliklərinə malik olan şəxslərə.